Moreyball και Houston Rockets

Ξεκίνησε σαν περιφερειακή τάση κι είναι ήδη η νέα ορθοδοξία: το Moreyball είναι η πιο μοδάτη λέξη μέσα και γύρω από την λίγκα, και φαίνεται ότι πολύ σύντομα θ’ ασκήσει τη δική του ιδεολογική ηγεμονία. Δεν βρισκόμαστε ακόμα εκεί, αλλά μοιάζει με ένα μέλλον μάλλον αναπόφευκτο. Η εποχή όπου τα διαρκή isolation και post-up του Jordan (και του Kobe, και του Iverson) θα μοιάζουν ως η εποχή της αθωότητας, ως ανάμνηση αόριστα μακρινή, χωρίς καμία εφαρμογή στο παρόν και το μέλλον, δεν είναι καθόλου μακρινή —για να το κατανοήσουμε, αρκεί μια ματιά στο παιχνίδι του DeMar DeRozan, που μοιάζει όλο και περισσότερο αναχρονιστικό.

Τι είναι το Moreyball; Δεν περιορίζεται στην εισροή των προηγμένων στατιστικών και της αγωνιστικής τάσης που αυτά υποδεικνύουν, που τόσο γνώριμα πλέον ορίζεται ως η εξάλειψη των mid-range επιλογών και η έμφαση σε τρίποντο/lay-up/βολές, αλλά αποτελεί μια γενικότερη εισβολή της επιστήμης στα οργανωτικά ενδότερα του μπάσκετ.

Ο άνθρωπος που έχει δώσει τ’ όνομά του σ’ αυτήν την κατεύθυνση είναι ο Daryl Morey, GM των Rockets από το 2007. Ο Morey θέλει να επιβάλει την επιστημονικά επαληθεύσιμη γνώση ως το απόλυτο κέντρο αποφάσεων γύρω από το άθλημα. Γνώση σημαίνει δύο πράγματα: από τη μία, συλλογή και διαχείριση δεδομένων・από την άλλη, δυνατότητα πρόβλεψης. Περισσότερη γνώση σημαίνει περισσότερα δεδομένα, δηλαδή δυνητικά περισσότερες επαληθεύσιμες προβλέψεις. Μπορούμε να το δούμε και ως μια στροφή από την ποσότητα στην ποιότητα: τα σκληρά δεδομένα, που πάντα συνέλεγαν οι ειδικοί του αθλήματος, πλέον πολλαπλασιάζονται και εξειδικεύονται σε λεπτομερείς υπο-κατηγορίες, πάντα με τη φιλοδοξία να αξιοποιηθούν ποιοτικά. Ο Morey προσπαθεί να ελέγξει, να μετρήσει και, τελικά, να χειραγωγήσει κάθε τομέα του παιχνιδιού: από την αγωνιστική και εξωαγωνιστική παρουσία παικτών, μέχρι συμπεριφορές και αντιδράσεις προπονητών, παραγόντων, και φιλάθλων (άλλα από αυτά είναι πραγματοποιήσιμα, άλλα παραμένουν φιλοδοξίες).

Ο ρόλος του ξεπερνά τον αντίστοιχο ενός τυπικού General Manager: είναι, ταυτόχρονα, σκιώδης πρόεδρος και προπονητής, αυτός που δίνει οργανωτικές κατευθύνσεις μέχρι το υψηλότερο επίπεδο κι αυτός που επιβάλει το δικό του αγωνιστικό μοντέλο.

Όσον αφορά το τελευταίο, ήδη τονίσαμε την εξάλειψη του mid-range, το χώρο δηλαδή ανάμεσα στη ρακέτα και το τρίποντο, μαζί με την εκτελεστική προτίμηση στο τρίπτυχο τρίποντο, ρακέτα, βολές. Αυτά συμβαίνουν σ’ ένα fast-paced πλαίσιο εντός του οποίου πάντα αναζητείται η γρηγορότερη δυνατή μετάβαση στο επιθετικό μισό για άμεση εκτέλεση. Όταν δεν υπάρχουν προϋποθέσεις γρήγορης εκτέλεσης, η επίθεση καταλήγει σ’ ένα ελευθεριακό μοντέλο που ο πυρήνας των δράσεών του συμβαίνει συνήθως στην περιφέρεια, και ονομάζεται είτε pick ‘n roll είτε motion offense, ενώ συχνότερα πρόκειται για κάποιο συνδυασμό τους. Είναι μια επίθεση συνεργασίας, αποτελούμενη από διάφορα σετ δράσεων και παραλλαγών που μπορούν να εφαρμοστούν υπό διαφορετικές συνθήκες, επικεντρωμένη όμως σε συγκεκριμένα σημεία του γηπέδου, που επιβάλει δηλαδή πάνω απ’ όλα ιδανικό spacing. Εντός της ενσωματώνει πολλές από τις αγωνιστικές τάσεις που έχουμε δει μετά το 2000: point-forward, shooting ψηλούς, επιμονή ή εμμονή στο pick ‘n roll, τα 7 Seconds or Less του D’Antony, 3&D wings, small-ball κλπ. Το πλεονέκτημα της διπλό: ακουμπάει σε μια μαθηματική λογική και, ταυτόχρονα, είναι αισθητικά απολαυστική.

Είναι εύκολο να δει κανείς πως οι Rockets εφαρμόζουν μια σχετικά περιορισμένη εκδοχή των παραπάνω. Ο Harden, ειδικά αφότου ανέλαβε ο D’Antoni και πέρασε στο PG, είναι το απόλυτο κέντρο –απ’ αυτόν εξαρτάται η εξέλιξη κάθε κατοχής. Αντίθετα με τις πολυμορφικές δράσεις του Golden State, όπου η διαρκής κίνηση μπάλας και παικτών παράγει διαρκώς νέα δεδομένα, η επίθεση του Houston είναι πολύ περισσότερο στατική. Η ευχέρεια σχεδόν κάθε παίκτη της πεντάδας στο σουτ, ακόμα και αρκετά βήματα πίσω από τη γραμμή, βάζει ασυνήθιστη πίεση στις αμυντικές βοήθειες, που συχνά παραμένουν καθηλωμένες. Οι συνθήκες για το pick ‘n roll του Harden είναι ήδη ιδανικές: το γήπεδο έχει ανοίξει τόσο που ο Harden θα δει πράσινο για τουλάχιστον μία από τις διαρκώς τέσσερις επιλογές του: σουτ, διείσδυση, πάσα στο roll, πάσα προς τα έξω. Συχνά, πριν το pick, στήνουν και μια μικρή δράση μακρυά από την μπάλα (παραμένοντας όμως στην πλευρά της): ένα backscreen, ένα διπλό stagger, ή ένα pindown, που συχνά εξαντλούνται στο πρώτο screen, είναι συνήθως αρκετά –η αρχή των Rockets είναι πως, αν κάνουν τα βασικά, θα εξασφαλίσουν τουλάχιστον τον ελάχιστο χώρο που χρειάζονται για να εκτελέσουν.

Τηρούν τις αρχές του spacing απαρέγκλιτα και προσπερνούν πάντα τον πειρασμό του mid-range και του floater. Οι ψηλοι τους, στις λίγες περιπτώσεις που παίρνουν την μπάλα με πλάτη, κοιτάζουν περισσότερο πως θα τη βγάλουν πάλι προς τα έξω παρά πως θα τελειώσουν τη φάση. Συχνά αδειάζουν τελείως την αδύναμη πλευρά, στέλνοντας και τους δύο wings απέναντι, και μετά επιτίθενται προς αυτή –τα ελεύθερα lay-up που ακολουθούν ως αποτέλεσμα μιας κάθετης κίνησης από την κορυφή είναι φάση πολύ συχνή στα highlights των Rockets.

Όλα μοιάζουν λογικά υπολογισμένα. Το spacing, η χημεία και η έμφαση στην εφαρμογή της λεπτομέρειας του πλάνου τους  παράγει διαρκώς το χώρο και τις καταστάσεις που χρειάζονται οι σουτέρ τους. Κι αν δεν το κάνει, ο Harden είναι κοντά ή πάνω στην κορυφή των καλύτερων παικτών της λίγκας σε καταστάσεις isolation. Είναι αυτά αρκετά για μια ομάδα που θέτει ως στόχο τον τίτλο;

Η επιστήμη των προηγμένων στατιστικών εφαρμόζονταν για χρόνια στο baseball πριν επεκταθεί και στο μπάσκετ. Ο λόγος που αυτό άργησε να γίνει είναι ότι το μπάσκετ βασίζεται πολύ περισσότερο σε δυναμικές που αναπτύσσονται ομαδικά και είναι πολύ δύσκολο να μετρηθούν. Το μπάσκετ, διαφορετικά, δεν βασίζεται μόνο σε λογικές αρχές, αλλά και σε συλλογικά ψυχολογικά δεδομένα. Κι αν μια ομάδα μπορεί να επιτεθεί αποτελεσματικά ακολουθώντας απλώς τη λογική, όπως κάνουν οι Rockets, καμία δεν μπορεί να αμυνθεί αποτελεσματικά χωρίς την κατάλληλη ψυχολογία, όπως δεν έκαναν φέτος και δεν προβλέπεται να κάνουν ούτε στο άμεσο μέλλον.

Η ερώτησή μας είναι η εξής: υπάρχει κάτι στην προσέγγιση του Morey που την καθιστά ανεπαρκή στο να δημιουργήσει το ψυχολογικό πλαίσιο που χαρακτηρίζει ένα διεκδικητή; Για να το θέσουμε διαφορετικά: πόσο ηγέτης είναι ο ηγέτης των Rockets; Είναι ο Morey τόσο ταυτισμένος με την επιστημονική γνώση που θεωρεί πως η απλή εφαρμογή της αρκεί για να του προσφέρει μια πρακτική υπεροχή; Είναι τόσο απασχολημένος μ’ ένα μέλλον που έρχεται, και καθιστά την προσέγγισή του κυρίαρχη, που παραμελεί τις συνιστώσες του παρόντος; Ας θυμηθούμε εδώ ότι κάθε επιστημονική γνώση, που έχει τις βλέψεις να επεκταθεί εκτός εργαστηρίου, απαιτεί πάντα να γίνει σεβαστή χωρίς ποτέ να νιώθει πως οφείλει να εμπνεύσει –η ρητορική της επιστήμης διαχρονικά εκφράζεται ως η καθαίρεση της ρητορικής. Είναι η λάμψη της αλήθειας του Daryl Morey αρκετή;

Έχουμε πλέον ένα ευρύ δείγμα ομάδων του. Υπάρχουν αρκετές αποτυχίες, άλλες μικρές κι άλλες μεγαλύτερες, αρκετά no-shows παικτών του σε καθοριστικά παιχνίδια, αρκετές βραδιές που το επιστημονικά κατασκευασμένο σύστημά του δείχνει απλώς να μην είναι αρκετό για να ικανοποιήσει στο απόλυτο τις προσδοκίες που ο ίδιος έχει θέσει. Η αίσθηση πως οι Rockets διαρκώς μεγαλώνουν είναι διάχυτη, και η φετινή τους πορεία στη regural season η καλύτερη απόδειξη –αλλά εξίσου ξεκάθαρο είναι πως η όποια βελτίωσή τους ίσως να μην αρκεί για να βγουν καν από τη δυτική περιφέρεια.