Διαφορετικές διαστάσεις της ιστορίας του LaVar Ball.
*Πρώτη δημοσίευση στο τεύχος 29 του περιοδικού HUMBA.
Υπάρχουν, κατά την αμερικανική αργκό, οι γονείς-ελικόπτερα. Στέκονται πάνω απ’ τα παιδιά τους όπως ένα μηχανικό πτηνό πάνω από αστυνομική επιχείρηση, κοιτάζοντας κι ελέγχοντας κάθε λεπτομέρειά της. Φωνάζουν και διαμαρτύρονται, εκλιπαρούν και διατάζουν. Υπερ-προστατευτικοί και παρεμβατικοί, επιζητούν διαρκώς και διακαώς μια αφορμή για να παρέμβουν στη ζωή των παιδιών τους, πριν και μετά την ενηλικίωση τους. Είναι πάντα, παντού, φυσικά παρόντες —και συνήθως, ευρύτερα, συναισθηματικά απόντες.
Ο LaVar Ball είναι περισσότερο γονιός-αεροπλανοφόρο. Δεν πατάει στα βήματα των παιδιών του —τα παιδιά του, πρόθυμα, περπατάνε τον δρόμο που ανοίγει αυτός. Δεν τον ακούς απλά —τον βλέπεις, γιατί είναι πάντα ήδη εκεί. Δεν είναι ο πατέρας τον παιδιών του. Οι γιοι του είναι τα παιδιά του πατέρα τους —κι η αντιστροφή εδώ δηλώνει κάτι περισσότερο από τον τρόπο πρόσληψης της δημόσιας εικόνας του.
Θα κάνει σχεδόν τα πάντα, και τα έχει κάνει. Θα πει τα πάντα, και τα έχει ήδη πει.
Κυνικός και ματαιόδοξος, στη σκιά ενός Αμερικανικού ονείρου που για τον ίδιο ακόμα υπάρχει, μια πατριαρχική μορφή παλαιού τύπου και ταυτόχρονα ένα σημείο των σύγχρονων καιρών μας, ο LaVar Ball απεικονίζει την ύπαρξη στην πιο εμπορευματοποιημένη της μορφή. Παραμένει, αυτός και η μικρή σήμερα εταιρία του, προϊόν ενός συστήματος το οποίο, με τον τρόπο του, προσπαθεί να μεταβάλλει, να ανοίξει, να τρυπήσει —όσο και όπως προλάβει, πριν το ίδιο σύστημα τον απορροφήσει όσο λαίμαργα τον ανέδειξε. Η παρατήρησή του δεν είναι πάντα ευχάριστη, αλλά είναι συχνά απαραίτητη.
Υπόβαθρο και Προσκήνιο
Κανείς δεν το έκανε με αυτήν την ένταση και κανείς δεν είχε τόσα δυνητικά οικονομικά οφέλη στο όνομά του, αλλά η καθεαυτή συμπεριφορά του LaVar δεν αποτελεί κάτι πρωτόγνωρο για την αμερικανική δημόσια σφαίρα. Πριν απ’ αυτόν, υπήρξαν περιπτώσεις γονέων που παρενέβησαν παραπάνω από καταλυτικά στην πορεία των παιδιών τους.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο πατέρας των αδελφών Williams, Richard: αποφάσισε μόνος του την καριέρα που θα ακολουθούσαν οι δύο κόρες του όταν παρακολούθησε τη νίκη της Virginia Ruzici σε ένα τουρνουά στο Salt Lake, οργάνωσε το πλάνο προπόνησης της Venus και της Serena σε ένα εγχειρίδιο 78 σελίδων όταν αυτές ήταν τεσσάρων ετών, ενώ το 1995 τις απέσυρε από την ακαδημία στην οποία προπονούνταν προκειμένου να τις αναλάβει πλήρως ο ίδιος.
Παρόμοια είναι και η περίπτωση του πατέρα του Tiger Woods, Earl. Ξεκίνησε να διδάσκει τον γιο του γκολφ πριν ακόμα κλείσει τα 2 του χρόνια, ενώ συνέχισε την αποκλειστική προπόνηση μέχρι ο Tiger να γίνει 5 και να ενταχθεί σε πρόγραμμα υπό τις οδηγίες επαγγελματιών προπονητών. Είναι συχνές οι αναφορές στην πίεση που ασκούσε ο Earl Woods στον Tiger –ο τίτλος ενός από τα δύο βιβλία που συνέγραψε και αφορούσε τις τεχνικές προπόνησης που χρησιμοποίησε στο γιο του είναι χαρακτηριστικός: “Προπονώντας έναν Tiger (Τίγρη): Ο Οδηγός ενός Πατέρα για την Ανατροφή ενός Νικητή στο Golf και στη Ζωή”. Όσο, όμως, ιδιαίτερες κι αν ήταν οι παραπάνω περιπτώσεις, καμία δεν χαρακτηρίζεται από τις ιδιαιτερότητες και την προβολή που συνοδεύει τον LaVar Ball.
Η σχέση του LaVar με το μπάσκετ ξεκίνησε από πολύ νωρίς. Γεννημένος στο Los Angeles, αυτός και τα 4 αδέλφια του έπαιζαν σε όλα τα γνωστά ανοιχτά της πόλης, ενώ και οι 5 έπαιξαν μπάσκετ στα διάφορα σχολεία που φοίτησαν, με τον LaVar να είναι αυτός που τελικά ξεχώρισε κερδίζοντας μια υποτροφία για το πανεπιστήμιο της Washington. Στον ένα χρόνο που έμεινε εκεί δεν πέτυχε κάτι ιδιαίτερο και αυτός ήταν ο λόγος της επιστροφής σε κολέγιο του Ανατολικού Los Angeles με τρία από τα τέσσερα αδέλφια του να βρίσκονται ήδη εκεί.
Μετά την αποφοίτησή του, κι ενώ είχε προτάσεις για να παίξει μπάσκετ με ικανοποιητικές αποδοχές εκτός Ηνωμένων Πολιτειών, συναντήθηκε με ένα μέλος του τεχνικού επιτελείου των New York Jets, ο οποίος του πρότεινε να δοκιμαστεί προκειμένου να κερδίσει μια θέση στην ομάδα. Αποδείχθηκε πως ήταν αρκετά καλός παρά το ότι δεν είχε παίξει καθόλου αμερικανικό ποδόσφαιρο στο κολέγιο, όμως σύμφωνα με τον ίδιο έμεινε εκτός επειδή έπρεπε να χρησιμοποιηθεί οπωσδήποτε ο Kyle Brady, νο 9 στο ντραφτ του NFL το 1995.
Αποχωρώντας από τη Νέα Υόρκη, συνέχισε ως μέλος της ομάδας προπόνησης των Carolina Panthers κερδίζοντας 6.000$ την εβδομάδα, ενώ ένα χρόνο αργότερα επέστρεψε στο Los Angeles, αγόρασε την διάσημη πλέον μονοκατοικία στο Chino Hills, ξεκίνησε να προπονεί παιδιά που στόχευαν στο να παίξουν επαγγελματικά μπάσκετ ή αμερικανικό ποδόσφαιρο, και παντρεύτηκε την Tina Slatinsky αποκτώντας τρεις γιους. Από τότε και έπειτα, η μπασκετική διαπαιδαγώγηση των Lonzo, LaMelo και LiAngelo έγινε η απόλυτη του προτεραιότητα. Όπως έγινε προφανές, ο LaVar είχε σχεδιάσει κάθε λεπτομέρεια τόσο γύρω από την αγωνιστική εξέλιξη των τριών γιων του, όσο τις λεπτομέρειες για τις εμπορικές δραστηριότητες που μπορούσε να στηρίξει πάνω τους.
Ίδρυσε την ομάδα Big Baller VXT AAU, ένα σύνολο αποτελούμενο από παίκτες μέχρι 17 ετών, με τον ίδιο να κρατάει τη θέση του προπονητή: γρήγορες επιθέσεις, πιεστική άμυνα σ’ όλο το γήπεδο, αρκετά τρίποντα από τεράστια απόσταση και υψηλός ρυθμός. Όπως το έχει περιγράψει ο αμερικανικός τύπος: αυτό το μπάσκετ μοιάζει με το παιχνίδι των Warriors μετά τη λήψη στεροϊδών.
Όταν οι γιοι του ξεκίνησαν να φοιτούν στο Λύκειο, ο LaVar επιδίωξε να διατηρήσει τον έλεγχο. Απέρριψε προτάσεις για γνωστά σχολεία στα προγράμματα των οποίων δεν θα ήταν εύκολο να παρέμβει, και επέλεξε το τοπικό Chino Hills. Το 2015, με τους τρεις Ball στο roster, το σχολείο κέρδισε για πρώτη φορά τον τίτλο στην Καλιφόρνια και ήταν το Λύκειο με το καλύτερο ρεκόρ στη χώρα, παραμένοντας αήττητο σε 35 παιχνίδια. Scouters και αναλυτές μιλούσαν συνεχώς για τους αδελφούς Ball, δημοσιογράφοι προσπαθούσαν απεγνωσμένα για μια συνέντευξη του LaVar, και το hype γύρω από το brand ρούχων με τα τρία Β μεγάλωνε όλο και περισσότερο.
Τρία χρόνια μετά την μαγική χρονιά με το Chino Hills, ο Lonzo είναι ο βασικός point guard των Lakers έχοντας επιλεγεί στο νούμερο 2 του draft, ενώ LaMelo και LiAngelo, μετά από επιλογή του LaVar, διέκοψαν το σχολείο και πανεπιστήμιο αντίστοιχα για να παίξουν μπάσκετ στη Λιθουανία –η είσοδος του πατέρα Ball στην αίθουσα αφίξεων του Kaunas έμοιαζε με την υποδοχή rock star.
Με τις κάμερες να ακολουθούν κάθε του βήμα, το όνομά του να βρίσκεται πάντα στις πρώτες θέσεις των τάσεων του Twitter οποτεδήποτε αποφασίζει να μιλήσει, τον Lonzo να είναι μέλος ενός εκ των σημαντικότερων οργανισμών μπάσκετ του πλανήτη και τις μεγάλες αμερικανικές ιστοσελίδες να ασχολούνται συνεχώς μαζί του μετά την επιλογή της μετάβασης στη Λιθουανία, ο LaVar κατέχει την πρώτη -διαφημιστική- ύλη για να εδραιωθεί στη βιομηχανία αθλητικών ειδών –χρησιμοποιώντας την προβολή από όλα τα παραπάνω στοιχεία καθώς και τους εκατομμύρια ακολούθους των Ball στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει πετύχει να προωθεί χωρίς κόστος τα προϊόντα της ΒΒΒ, την ώρα που άλλες αθλητικές εταιρείες διαθέτουν εκατομμύρια ακριβώς για αυτόν τον σκοπό.
Τα είδη ρουχισμού κυκλοφόρησαν πριν αρκετό καιρό, όμως η αρχή της φετινής σεζόν ήταν το χρονικό σημείο που η ΒΒΒ κυκλοφόρησε το πρώτο signature παπούτσι του Lonzo –με την τιμή στα 495 δολάρια. Το υψηλό κόστος δικαιολογείται αν γνωρίζει κανείς τις λεπτομέρειες γύρω από τη διαδικασία παραγωγής. Μια ομάδα σχεδιαστών που δουλεύει για τουλάχιστον ένα χρόνο, ταξίδια στην Κίνα όπου βρίσκεται το εργοστάσιο, κόστη παραγωγής του αρχικού προϊόντος και των συνεχών βελτιώσεων που προκύπτουν μετά από κλειστές προπονήσεις στις οποίες οι σχεδιαστές αποφασίζουν για τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν (αμφίβολο αν τηρήθηκαν όλα τα στάδια). Όλα αυτά, πριν ακόμα από το τελικό στάδιο παραγωγής, όταν και χρειάζεται ειδικό μηχάνημα για το κάθε μέγεθος του ίδιου μοντέλου το οποίο κοστολογείται μεταξύ 5 και 10 χιλιάδων δολαρίων –με την τιμή να ορίζεται τόσο ψηλά, η ΒΒΒ επιβαρύνει τον πελάτη με όλα τα παραπάνω.
Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος μιας τέτοιας επιχειρηματικής κίνησης απέναντι σε μεγαθήρια, αρκεί κανείς να σκεφτεί πως ο Lonzo είναι ο πρώτος παίκτης στην ιστορία του ΝΒΑ που διαθέτει δικό του brand ως rookie –ο Michael Jordan το απέκτησε περίπου 10 χρόνια μετά την είσοδό του στη Λίγκα (και πάλι, παρέμεινε κάτω από την ομπρέλα της Nike). O Λαβάρ έκανε συζητήσεις με τις κύριες εταιρείες αθλητικών ειδών που υπάρχουν στο ΝΒΑ (Nike, Adidas, Under Armour) χωρίς τελικά να προκύψει συμφωνία, ενώ υπήρξε και η προοπτική συνεργασίας με την Anta, κινέζικη εταιρία που επιχείρησε πρόσφατα να υπογράψει και τον Γιάννη Αντετοκούνμπο, η οποία επίσης είχε αρνητική κατάληξη.
Προσκήνιο και Υπόβαθρο
Όσο οι γιοι του ολοκληρώνουν το πέρασμα από την εφηβεία στην ενηλικίωση, όσο παύουν να είναι ερασιτέχνες και γίνονται επαγγελματίες, τόσο αυξάνεται η ένταση με την οποία ο LaVar Ball προσπαθεί να βρεθεί στο κέντρο μιας ολόκληρης βιομηχανίας. Ο τρόπος που κατασκευάζει το brand του είναι τόσο σύγχρονος και επίκαιρος, τόσο υπερβολικός και γκροτέσκος, όσο οι αγωνιστικές εντολές που δίνει στους γιους του. Η εταιρική του στρατηγική, αν συνίσταται σε κάτι περισσότερο από τη στρατηγική χρήση του αυθορμητισμού του, μοιάζει με σελίδα σκισμένη από εγχειρίδιο start-up εταιρίας. Στον πυρήνα της βρίσκεται η υπερέκθεση στο διαδίκτυο, η οποία επιδιώκεται με κάθε πιθανό τρόπο, λειτουργώντας διαρκώς ως μορφή γκρίζας και μη διαφήμισης.
Αυτή η θέση δεν του προσφέρει απλά τις δυνατότητες επέκτασης των πωλήσεων αθλητικού υλικού μέσω της εταιρίας του, η οποία υπό προϋποθέσεις μπορεί να καταστεί επιτυχήμενη, αλλά ενισχύει τη θέση του σε ένα ευρύτερο κοινωνικό χρηματιστήριο. Ο LaVar Ball μπορεί να κόβει και να ράβει σ’ επίπεδο λυκειακών πρωταθλημάτων, να απειλεί το NCAA, να εισχωρεί στην ατζέντα του επίσημου ΝΒΑ, να πιέζει τον Luke Walton κι όλο τον οργανισμό των Lakers, να βλέπει μεγαλοστελέχη της Νike να του αφιερώνουν δηλώσεις, ή να συνεργάζεται με το Facebook —η επιρροή του, σε κάθε κλίμακα, είναι διαρκώς αυξανόμενη.
Η ερώτηση έχει τεθεί ξανά και ξανά, κι εδώ ανακύπτει σε μια ξαφνικά επίκαιρη διάσταση: πως μετατρέπει κανείς την άυλη δημοσιότητα σε πραγματικές πωλήσεις; Πως μετατρέπει τις φθηνές δηλώσεις σε ακριβά παπούτσια; Από ποια μονοπάτια μεταμορφώνεται η δόξα σε χρήμα;
Η απάντηση του Lavar Ball δεν είναι πρωτότυπη: ξεφορτώσου τους μεσάζοντες. Τι μπορεί να του αποφέρει μια τέτοια κίνηση; Ας δώσουμε ένα παράδειγμα: για το 2014, τα παπούτσια του LeBron έφεραν στη NIKE περίπου 340 εκ δολάρια. Πόσο πλήρωσε η Nike τον LeBron για το ίδιο διάστημα; Λιγότερο από το 10%, ή 20 εκατομμύρια δολάρια. O LaVar Ball, χτίζοντας τη δική του εταιρία, στοχεύει στο 100% αυτού του ποσού, όσο μεγάλο ή μικρό είναι ή μπορεί να γίνει.
Δεν είναι μια μικρή φιλοδοξία ούτε ένας εύκολα πραγματοποιήσιμος στόχος: η αγορά αθλητικών ειδών, ειδικά στην μπασκετική Αμερική, είναι μια κλειστή βιομηχανία στην οποία είναι δύσκολο να διεισδύσουν νέες εταιρίες. Η ΝΙΚΕ, μαζί με το brand του Jordan, ελέγχει περίπου το 95% της αγοράς —κι οι ανταγωνιστές της, παρόλα αυτά, κάνουν επενδύσεις εκατομμυρίων προσπαθώντας να αποσπάσουν ένα μέρος της πίτας.
Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει μια ευρύτερη τάση, εκτός μπασκετικής βιομηχανίας, που ευνοεί αυτήν την κατεύθυνση. Ένα σχετικό παράδειγμα εδώ, αν κι όχι ακριβώς συγκρίσιμο με απόλυτους όρους, είναι η κίνηση του Floyd Mayweather να συστήσει τη δική του εταιρία παραγωγής και διοργάνωσης αγώνων box, ένα πείραμα το οποίο κάποτε αντιμετωπίστηκε με την ίδια δυσπιστία που αντιμετωπίζεται σήμερα ο LaVar Ball, αλλά το οποίο εκτόξευσε τελικά τα κέρδη του Mayweather. Παράλληλα, η πρωτοβουλία του Jay Z να ιδρύσει το Tidal, μια υπηρεσία music-streaming, η οποία διαφημίστηκε ως εταιρία από καλλιτέχνες για καλλιτέχνες, υποσχόμενη διπλασιασμό της αποζημίωσης για πνευματικά δικαιώματα (κάτι που μένει να αποδειχθεί), ανήκει στην ίδια ευρύτερη τάση.
Εντός μπασκετικού ορίζοντα, ξεχωρίζει η αντίστοιχη προσπάθεια του Stephon Marbury, ο οποίος, όπως κι ο LaVar Ball, ίδρυσε τη δική του, ανεξάρτητη εταιρία. Η προσπάθειά του ξεκίνησε το 2006 κι ολοκληρώθηκε το 2009, όταν πτώχευσαν τα καταστήματα με τα οποία συνεργάζονταν για την πώληση τω προϊόντων του. Από το 2015 η εταιρία του βρίσκεται ξανά σε λειτουργία, στοχεύοντας κυρίως στο κινέζικο κοινό. Μεταξύ άλλων, η πρωτοβουλία αυτή του Marbury ήταν τότε και μια κίνηση διαμαρτυρίας για τις υψηλές τιμές των αθλητικών παπουτσιών, οι οποίες βέβαια σήμερα έχουν αυξηθεί περαιτέρω. Ο Marbury κοστολόγησε τα παπούτσια του 15 δολάρια, κάτι που δημιούργησε ένα ευρύ σχετικά κύμα υποστήριξής του, το οποίο όμως δεν ήταν αρκετό για να δώσει στην εταιρία του έναν κεντρικό ρόλο στην αγορά. Με την καριέρα του να βρίσκεται σε πτώση, χωρίς τις δυνατότητες που προσφέρει σήμερα το Ίντερνετ, η προσπάθειά του είχε πολλά εμπόδια και λίγα εργαλεία με τα οποία θα μπορούσε να τα υπερβεί.
Το ότι όλοι οι παραπάνω είναι Αφροαμερικανοί δεν είναι ούτε συμπτωματικό ούτε το μοναδικό σημείο που τα παραπάνω παραδείγματα εφάπτονται. Η βασικότερη ομοιότητά τους είναι ότι, για να μπορέσει ο καθένας από αυτούς να εισβάλει στον αντίστοιχο επιχειρηματικό κόσμο, το σύνολο των οποίων σχηματίζει ένα ευρύτερο πλέγμα αλληλεξάρτησης, όφειλε να μεταβάλει αυτό που θεωρούνταν μέχρι τότε ο πρότυπος τρόπος δράσης.
Καθένας από τους παραπάνω κινήθηκε εκτός των συμβατικών οδών κι είναι ακριβώς αυτή η αναγκαιότητα που λέει κάτι για την εποχή μας. Από τη μία, η ελευθερία επιλογής, η δυνατότητα του να επιλέξει κανείς τον τρόπο με τον οποίο θα κινηθεί, ο οποίος μπορεί να τον φέρει στο κέντρο μιας βιομηχανίας στην οποία κάποτε ήταν αδύνατον να εισχωρήσει —αυτό είναι μία κατάκτηση. Από την άλλη, ακριβώς το ότι όλοι έπρεπε να κινηθούν εκτός συμβατικών οδών είναι δηλωτικό για τις οδούς καθεαυτές: πως ακριβώς χαρακτηρίζεται ένας δρόμος τον οποίο κατ’ επανάληψη άνθρωποι με συγκρίσιμες αφετηρίες και συγκρίσιμους τελικούς στόχους αρνούνται να ακολουθήσουν; Γιατί το κάνουν; Βλέπουν, μήπως, ένα απροσπέλαστο εμπόδιο στον ίδιο, κατά τ’ άλλα προσεγγίσιμο και ορθάνοιχτο, δρόμο; Η κίνησή τους κρύβει ένα επιχειρηματικό δαιμόνιο και ταυτόχρονα μια ξεκάθαρη πολιτική δήλωση.
Κι είναι αυτή ακριβώς η δήλωση που, στην πρόσφατη περίπτωση του LaVar Ball, υποτιμάται και παραγράφεται, αγνοείται και διαγράφεται, σαν να μην συνέβη ποτέ. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να δει και να κρίνει κανείς το πολιτικό κεφάλαιο που έχει αποκτήσει, αλλά υπάρχει ένας τρόπος που δεν μπορεί ποτέ να αποσιωπάται: κι αυτός είναι ο προφανές, δηλαδή ο φυλετικός. Ο LaVar Ball, απαιτώντας να συνομιλεί ως ίσος προς ίσο με αθλητικές και βιομηχανικές συνιστώσες, μεταβάλει, έστω πρόσκαιρα και παροδικά, έστω μόνο για μία στιγμή που θα αναιρεθεί σε μια επόμενη, την κάθετη δομή που μέχρι σήμερα συνδέει αθλητές και εταιρίες, τοποθετώντας τους πρώτους στα χαμηλά της στρώματα και τις δεύτερες στην κορυφή.
Το είπαμε ήδη, αλλά ας το επαναλάβουμε με διαφορετικά λόγια και σε αντεστραμμένη μορφή: ο LaVar Ball δεν είναι μόνο ένα πολιτικό φαινόμενο, αλλά κι ένα φαινόμενο της εποχής μας —κι αυτό εξ αρχής σήμαινε πως υπάρχουν πολλές πιθανότητες οι δύο όροι να αθροιστούν σε έναν.
Ο LaVar Ball είναι ένα πολιτικό φαινόμενο της εποχής μας —και μ’ αυτό εννοούμε του σήμερα, το 2018, με τη σημασία που έχει αποκτήσει η φράση.
Ένα φαινόμενο σαν τον Donald Trump. Δεν κινείται στις ίδιες περιοχές, αλλά πατάει στα ίδια αόρατα βήματα και πατάει τα ίδια κουμπιά. Ψάχνει τις ίδιες θέσεις εξουσίας μεταξύ των διάφορων κοινωνικών ομάδων στις οποίες ανήκει ή θέλει να εισχωρήσει όπως το έκανε ο Trump στον ευρύτερο επιχειρηματικό και πολιτικό κόσμο. Και το κάνει με τον ίδιο τρόπο: με τη στεντόρεια φωνή του, που απαντάει σε ό,τι θέλει, που λέει ό,τι θέλει, που απαιτεί σεβασμό και προσοχή, που προκαλεί και ξεσηκώνει —μια φωνή που είναι αδύνατο να αγνοηθεί. Τα ηχοκύματα που τη συναποτελούν δεν παράγουν ένα εύηχο αποτέλεσμα, όσο κι αν ακουμπούν ενίοτε τα όρια του θεατρικού, αλλά παραμένουν φτιαγμένα από πρώτη ύλη αμιγώς πολιτική.
Hoop Fiction 