Η Ιστορία του Eurostep σε 6 Κεφάλαια

Από τον Baylor στον Marciulionis, τον Ginobili και τον Wade, κι από εκεί στον James Harden κι ολόκληρο τον μπασκετικό πλανήτη —έξι κεφάλαια για μια κίνηση που σε λίγα χρόνια θα χρειάζεται άλλα τόσα.

Η απόσυρση του Manu Ginobili από την ενεργό δράση, μαζί με τα ποτάμια θαυμασμού που δικαίως γράφονται γι’ αυτόν, έχει δώσει την αφορμή ν’ ανοίξει το μεγάλο κουτί των αναπάντητων ερωτήσεων. Οι πιο κομβικές είναι μάλλον κι οι πιο προφανείς:

Τι θα μπορούσε να είχε κάνει σε μια ομάδα ως franchise player; Ήταν ένας James Harden λίγο πριν την εποχή του ή ο μοναδικός χαρακτήρας του Ginobili στέκεται εμπόδιο σε κάθε σύγκριση με τον guard των Rockets; Ποια ήταν ακριβώς η επιρροή του στο παιχνίδι των Spurs και πόσο αυτή άλλαξε όσο η ομάδα του Popovich περνούσε από τη μια εποχή στην επόμενη; Είναι η Αργεντινή της γενιάς του μια από τις κορυφαίες εθνικές ομάδες που έχουμε δει ποτέ, σε ποιότητα και διάρκεια; Και τι ακριβώς μπορεί να μας πει η καριέρα του Ginobili για την απόσταση μεταξύ ΝΒΑ και ευρωπαϊκού μπάσκετ;

Όλα αυτά φαίνονται πολύ παραγωγικές συζητήσεις, αλλά το δικό μας ενδιαφέρον βρίσκεται κάπου αλλού —και πιο συγκεκριμένα, σ’ εκείνη την περίεργη λέξη που διαβάζουμε κάθε φορά δίπλα στο όνομα του Ginobili: το eurostep. Ξέρουμε τι είναι και ξέρουμε πως μοιάζει. Διαβάζουμε ή ακούμε το πρώτο συνθετικό κι ανακλαστικά νιώθουμε μια παράδοξη οικειότητα —ακόμα κι αν, πρακτικά, δεν μας θυμίζει τίποτα ευρωπαϊκό, ακόμα κι αν οι μοναδικές eurostep αναμνήσεις που έχουμε είναι αποκλειστικά αναμνήσεις από το ΝΒΑ.

Ποιος ήταν ο τελευταίος Ευρωπαίος παίκτης που είδατε να το επιχειρεί; Δυσκολότερο: ποιος ήταν ο τελευταίος παίκτης που είδατε να το επιχειρεί σε παρκέ Ευρωλίγκας; Ποιος παίκτης-ορόσημο του Ευρωπαϊκού μπάσκετ, πέραν του Ginobili, έχει ταυτιστεί με την κίνηση; Γιατί συνεχίζουμε ν’ αποκαλούμε Ευρωπαϊκό κάτι που στα ευρωπαϊκά γήπεδα δεν έχει ούτε ισχυρούς δεσμούς με το παρελθόν ούτε σοβαρή υπόσταση στο παρόν; Αρκούν ένας Αργεντινός και η σύντομη παρουσία του στη δική μας πλευρά; Πόσο ευρωπαϊκό είναι το eurostep; Κι αν δεν είναι και τόσο ευρωπαϊκό, τι ακριβώς είναι τελικά;

1. Ορισμοί

Με τον όρο eurostep εννοείται η κίνηση κατά την οποία ο επιτιθέμενος παίκτης, αφού σταματήσει την ντρίμπλα και μαζέψει την μπάλα, κάνει το πρώτο βήμα για το layup προς μία κατεύθυνση και το δεύτερο προς μία άλλη. Δεν είναι, ωστόσο, μια κίνηση ακριβώς συγκρίσιμη με άλλες τυποποιημένες επιθετικές κινήσεις —με το fade-away ή το floater, για παράδειγμα. Ο όρος eurostep περιέχει ταυτόχρονα την κίνηση του επιθετικού και την αδράνεια του αμυντικού —ένας επιθετικός αλλάζει κατεύθυνση όσο ο αμυντικός του έχει παγώσει. Αν λείπει κάτι από τα δύο, δεν έχουμε eurostep.

Ίσως μπορούμε να συγκρίνουμε την κίνηση μ’ αυτό που ονομάζουμε crossover (και πολλοί Αμερικανοί δημοσιογράφοι τα μπερδεύουν), μόνο που το eurostep περιλαμβάνει αποκλειστικά εκτέλεση και καθόλου ντρίμπλα.

Ο ίδιος ο Ginobili, στο μεταξύ, έχει δώσει μια καλή περιγραφή:

Από τη στιγμή που μπαίνω στη ρακέτα, είμαι είτε απέναντι σε κάποιον 7-footer είτε σε κάποιον guard —και στις δύο περιπτώσεις, ο αμυντικός ψάχνει τρόπο να κερδίσει επιθετικό φάουλ. Κι όταν στοχεύεις αποκλειστικά στο επιθετικό, ξεχνάς την αμυντική σου στάση. Θέλεις απλά να κρατήσεις το σώμα σου κατακόρυφο, κι έτσι χάνεις την πλευρική σου ταχύτητα. Μόλις εντοπίσω αυτήν την αμυντική συμπεριφορά, ξεκινάω την κίνηση: ένα βήμα στ’ αριστερά, ένα στα δεξιά, και τελειώνω τη φάση. (παρατηρήστε πως ο Ginobili αναφέρεται εξίσου στην επιθετική δράση και την αμυντική αντίδραση)

Κατά μία έννοια, το eurostep για να γίνει σωστά απαιτεί την αντιστροφή της παραδοσιακής αρχής που χαρακτηρίζει το layup. Ενώ, λοιπόν, στο παραδοσιακό layup το πρώτο βήμα είναι προπαρασκευαστικό και το δεύτερο αυτό που πατάει δυνατότερα στο παρκέ παρέχοντας στο σώμα την απαραίτητη ορμή, ένα σωστό eurostep προϋποθέτει το ανάποδο: το πρώτο βήμα είναι το πιο καθοριστικό της όλης κίνησης, καθώς με αυτό καρφώνεται το πόδι και κατ’ επέκταση όλο το σώμα στο παρκέ, κι όλο το βάρος και η ορμή από την ντρίμπλα που προηγήθηκε για μια στιγμή στηρίζονται σ’ αυτό το πόδι (στον αστράγαλο και τον γοφό, για την ακρίβεια). Όσο πιο δυνατό κι εμφατικό είναι το πρώτο βήμα, τόσες περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν να φάει ο αμυντικός την μπλόφα.

Το δεύτερο βήμα είναι απλά διαδικαστικό. Αρκεί ένα μικρό, πλευρικό γλίστρημα το οποίο παρέχει ένα -μικρό ή μεγάλο- separation —σε κάθε περίπτωση, ο αμυντικός παραμένει παγωμένος στη θέση του, κι έτσι η απλή αλλαγή κατεύθυνσης μαζί με την προέκταση του χεριού αρκούν για ένα εύκολο καλάθι. Εδώ υπάρχουν δύο προϋποθέσεις: 1) ο αμυντικός (συνήθως ψηλός που έρχεται σε βοήθεια) να έχει βγει τόσο ώστε να υπάρχει χώρος για το δεύτερο βήμα και 2) να μην υπάρχει άλλος αμυντικός πίσω του (προϋποθέσεις που ικανοποιούνται συχνότερα στο ΝΒΑ και λιγότερο στο ευρωπαϊκό μπάσκετ).

Κι είναι ακριβώς αυτή η έμφαση στο πρώτο βήμα ο λόγος που σπάνια βλέπουμε καρφώματα μετά από eurostep —κι όταν γίνονται, μπαίνουν αμέσως σε top-10. Έτσι κι αλλιώς, βέβαια, ο σκοπός της κίνησης είναι ο επιτιθέμενος να νικήσει τον αμυντικό του πλευρικά, όχι κάθετα —αλλά ακόμη κι αν ο παίκτης θέλει να καρφώσει, το δεύτερο βήμα -αυτό που του δίνει την ώθηση πριν το άλμα- σπάνια είναι όσο δυνατό απαιτείται για να τα καταφέρει. Ίσως τώρα μπορούμε να εκτιμήσουμε λίγο περισσότερο την παρακάτω φάση:

Ο Αντεντοκούνμπο διασχίζει όλο το γήπεδο με τέσσερις ντρίμπλες. Παίρνει το πρώτο βήμα λίγο μετά το τρίποντο και καταλήγει να καρφώνει στα μούτρα ενός παίκτη που, λίγα χρόνια πριν, ήταν από τους πιο δυναμικούς rim protectors στη λίγκα. Το πρώτο του βήμα είναι αρκετά εμφατικό για ν’ αφήσει τον -μέτριο αμυντικά- Westbrook ακίνητο και το δεύτερο, παρ’ ότι υπάρχει μια εμφανής επιβράδυνση, αρκετά γρήγορο και δυναμικό για να του επιτρέψει να καρφώσει. Όλα αυτά από την αριστερή πλευρά και με το αριστερό χέρι —με το οποίο συνήθως οι δεξιόχειρες μπασκετμπολίστες δεν μπορούν να καρφώσουν με την ίδια ευκολία (ο Αντεντοκούνμπο και εδώ αποτελεί εξαίρεση). Όλη η κίνηση αποδίδει ένα μοναδικό συνδυασμό βίας και χάρης, δυναμισμού και κομψότητας —ο Αντεντοκούνμπο ταυτόχρονα χορευτής και πυγμάχος, μέλισσα και πεταλούδα, να επιδίδεται σ’ έναν από τους πιο σπάνιους μπασκετικούς συνδυασμούς: eurostep και κάρφωμα.

Για να είμαστε ξεκάθαροι: η μόνη αθλητική στιγμή με την οποία εμείς μπορούμε να συγκρίνουμε αυτό το κάρφωμα είναι τα 9.58 του Usain Bolt στα 100 μέτρα —μια εμφατική αναγγελία, δηλαδή, που μας ενημερώνει πως δεν έχουμε βιώσει μόλις την εξέλιξη ενός αθλήματος αλλά της ίδιας της ανθρωπότητας, μια αναγγελία που θέλει αυτά που ονειρευόμασταν χθες να συμβαίνουν σήμερα, μια αναγγελία που επικοινωνεί πως τα ανθρώπινα όρια έχουν λίγο επεκταθεί.

Κι αφού πήραμε μια γεύση από το πως μοιάζει το παρόν και το μέλλον, εκεί όπου το eurostep χρησιμοποιείται από τους πάντες, μπορούμε πλέον να ρίξουμε και μια ματιά στο παρελθόν, εκεί όπου το eurostep χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά από λίγους πρωτοπόρους.

2. Η Πρώτη Αρχή: Elgin Baylor (και Julius Erving και Archie Clark)

Όταν ο Ginobili άρχισε να χρησιμοποιεί εκτεταμένα το eurostep, Αμερικανοί δημοσιογράφοι και ιστορικοί του αθλήματος ξεκίνησαν μια έρευνα προσπαθώντας να ανακαλύψουν τις καταβολές της κίνησης. Βέβαια, το γεγονός ότι αφορμή γι’ αυτήν την προσπάθεια στάθηκε το παιχνίδι του Αργεντινού αυτόματα χωρίζει το eurostep σε δύο περιόδους: πριν και μετά τον Ginobili. Σε κάθε περίπτωση, ένα από τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας ήταν το παρακάτω βίντεο:

Πράγματι και στα τρία παραδείγματα διακρίνονται σπέρματα του eurostep. Το παλαιότερο από τα τρία στιγμιότυπα είναι του Baylor (η φάση από αρχές των ‘60s) ενώ αυτό που θυμίζει περισσότερο την κίνηση βάσει των σημερινών στάνταρ αυτό του Archie Clark (η φάση είναι από το 1972).

H παρουσία του Clark εδώ δεν θα πρέπει να μας ξαφνιάζει: πρόκειται για έναν από τους πρώτους παίκτες που έφεραν στη λίγκα αυτό που σήμερα κατανοούμε ως crossover, κάτι που τότε του χάρισε το προσωνύμιο Shake and Bake —κι όπως αναφέραμε παραπάνω, το ότι αμφότερες οι κινήσεις (crossover και eurostep) εδράζονται στην αλλαγή κατεύθυνσης αποτελεί μια μεταξύ τους γέφυρα που δυνητικά καθιστά ευκολότερο για έναν παίκτη που ήδη κατέχει το πρώτο να κάνει και το δεύτερο (ο James Harden σήμερα μας προσφέρει το πρότυπο παίκτη που έχει τελειοποιήσει και τα δύο).

Παράλληλα, και στις τρεις φάσεις υπάρχει κάτι κοινό: όλες συμβαίνουν σε καταστάσεις αιφνιδιασμού, κάτι καθόλου τυχαίο για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι ο ρυθμός την εποχή εκείνη ήταν φρενήρης (όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα), ο δεύτερος ότι το eurostep είναι μια κίνηση που μπορεί κατ’ εξοχήν να χρησιμοποιηθεί στο ανοιχτό γήπεδο. Αυτή είναι μια τακτική προϋπόθεση που φαινομενικά μπορούσε από τότε να οδηγήσει στην ανακάλυψη και μονιμοποίηση της κίνησης. Ο βασικός λόγος που αυτό δεν συνέβη θεωρούμε πως είναι η πίεση που το eurostep βάζει στο ανθρώπινο σώμα, κάτι για το οποίο οι αθλητές εκείνης της εποχής σε καμιά περίπτωση δεν ήταν έτοιμοι.

Μπορούμε, ωστόσο, να ισχυριστούμε πως, επειδή βρέθηκαν τρεις φάσεις όπου οι παίκτες επιδίδονται στο συγκεκριμένο βηματισμό, οι ιστορικές αρχές του eurostep πηγαίνουν τόσο πίσω;

Η απάντηση είναι και ναι και όχι. Από τη μία, προφανώς και η κίνηση υπάρχει σ’ αυτές τις φάσεις σε μια σπερματική μορφή. Από την άλλη, τρία στιγμιότυπα, τα οποία για να βρεθούν είμαστε βέβαιοι πως χρειάστηκαν πολλές ώρες παρακολούθησης βίντεο, σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να τεκμηριώσουν την γέννηση της κίνησης. Το eurostep ίσως υπήρχε και τότε σποραδικά ως ενστικτώδης αντίδραση, αλλά δεν υπήρχε ως ιδέα, ως στρατηγική αντιμετώπιση μιας άμυνας, ως συνειδητή επιλογή.

Αυτό δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι η παραπάνω τριάδα παικτών δεν έχει να προσθέσει τίποτα στην παρούσα συζήτηση. Πιο συγκεκριμένα, θεωρούμε ότι πολλά από τα βασικά χαρακτηριστικά του Elgin Baylor προσφέρουν μια αγωνιστική (και όχι μόνο) βάση πάνω στην οποία αργότερα πάτησαν οι θεμελιωτές του eurostep: πνευματική εγρήγορση, αθλητικά προσόντα, δυνατό κορμό και πόδια, γρήγορες αντιδράσεις, ισορροπία στον αέρα και ικανότητα αλλαγής κατεύθυνσης, μεγάλα χέρια και μακριά δάχτυλα, ανεπτυγμένο footwork.

Όποιος παρακολούθησε έστω ένα μέρος του παραπάνω βίντεο μπορεί να υποπτευθεί γιατί κάποτε ο Baylor χαρακτηρίστηκε ως ο Charlie Parker του μπάσκετ: δημιουργικός κι απρόβλεπτος, πάντα στην άκρη ενός αυτοσχεδιασμού, ήλεγχε τον ρυθμό κι επέβαλε το δικό του τέμπο —δεν βιαζόταν ποτέ, αλλά όταν έτρεχε στη μέγιστη ταχύτητα έδινε την ψευδαίσθηση ότι πετούσε.

Η μουσική, είπε κάποτε ο Parker, σ’ ένα βασικό επίπεδο είναι απλά μελωδία, αρμονία, και ρυθμός, αλλά οι άνθρωποι μπορούν να κάνουν με τη μουσική πολύ περισσότερα από αυτά.

Το eurostep είναι η εφαρμογή αυτής της σκέψης στο μπάσκετ.

3. Sarunas Marciulionis: Γεννηθήτω Φως —και Eurostep

Η jazz μοιράζεται καταστατικά με το eurostep μια έμφαση στην ιδέα του αυτοσχεδιασμού —της ενστικτώδους αντίδρασης που, μόλις συμβεί, δημιουργεί και εδραιώνει το δικό της μοτίβο, το οποίο ο τζαζίστας καλείται ν’ ακολουθήσει μέχρι την επόμενη τέτοια στιγμή. Το eurostep είναι μια συντομευμένη εκδοχή αυτής της διαδικασίας: το πρώτο βήμα γίνεται πάντα βάσει ενστίκτου κι η υπόλοιπη κίνηση ακολουθεί το μοτίβο που αυτό το βήμα έχει εδραιώσει.

Άθελά τους, οι New York Times, στο κείμενο με το οποίο υποδέχθηκαν τον Sarunas Marciulonis στην Αμερική, μας δίνουν μια καλή αφορμή για να συνεχίσουμε την παραπάνω σύγκριση.

Έγραφε ο Peter De Jonge το 1989:

Σήμερα, οι καλύτεροι Ευρωπαίοι παίκτες παρακολουθούν πολύ στενά το ΝΒΑ. Όταν ήταν συμπαίκτες, ο Volkov και ο Marciulionis μιλούσαν διαρκώς για το ΝΒΑ και παρακολουθούσαν βιντεοσκοπημένα παιχνίδια με τον ίδιο ενθουσιώδη τρόπο που η πρώτη γενιά από Ευρωπαίους τζαζίστες άκουγε τις ηχογραφήσεις του Louis Armstrong και του Duke Ellington.

Δεν χρειάστηκε πολύ καιρός για να αντιστραφεί αυτή η δυναμική: ο Marciulionis, από θεατής των Αμερικανών, γρήγορα μετέτρεψε τους ίδιους τους Αμερικανούς σε θεατές των δικών του παραστάσεων —και το eurostep, μεταξύ άλλων κινήσεων, είχε κεντρική θέση στο πρόγραμμά του.

Για να καταλάβει κανείς το παιχνίδι του Marciulonis, οφείλει να κατανοήσει το εξής τρίπτυχο: αθλητικότητα, δύναμη, τεχνική. Ο Λιθουανός διακρίνονταν από ένα μοναδικό συνδυασμό αυτών των χαρακτηριστικών καθώς το παιχνίδι του είχε ενσωματώσει και τα τρία στο υψηλότερο επίπεδο. Κατά μία έννοια, και με βάση τα ευρωπαϊκά στάνταρ της εποχής, μπορούμε να πούμε πως ο Marciulionis αποτέλεσε τον λευκό πρόγονο του LeBron James (με το motor που διέκρινε τον δεύτερο στην αρχή της καριέρας του). Ήταν τόσο μπροστά από την εποχή του που, αν εισάγουμε την υπόθεση του ποιος Ευρωπαίος παίκτης του παρελθόντος θα μπορούσε να διακριθεί στο σημερινό ΝΒΑ, παίρνοντάς τον απλά και μεταφέροντάς τον στο σημερινό παιχνίδι χωρίς να αλλάξουμε τίποτα πάνω του, ο Marciulionis θα βρίσκεται στις πρώτες θέσεις της λίστας, αν όχι στην κορυφή.

Παράλληλα, ήταν απίστευτα aggressive σε κάθε κατοχή, χρησιμοποιούσε και τα δύο χέρια, μπορούσε να ντριμπλάρει και να σουτάρει από μέση και μακρινή απόσταση (μετά τον τραυματισμό του ‘93, άρχισε να σουτάρει και περισσότερο για 3), ήλεγχε φανταστικά το σώμα του, είχε αναπτύξει σε μεγάλο βαθμό το footwork του, σπάνια έχανε τη συγκέντρωση του, ενώ μπορούσε να αποφασίζει στιγμιαία βάση της εξέλιξης της κάθε φάσης.

Το eurostep υπήρχε στο παιχνίδι του ήδη από τα χρόνια του στην Ευρώπη:

Αλλά το ευρωπαϊκό μπάσκετ, με τους μειωμένους χώρους και το χαμηλότερο ρυθμό, όπως θα δούμε και παρακάτω, δεν ήταν το ιδανικό περιβάλλον για την ανάπτυξη του κίνησης.

Ενώ το παραπάνω επιθετικό φάουλ θεωρητικά θα μπορούσε να είχε δοθεί και στο ΝΒΑ (ακόμα δεν είχε εισαχθεί ο κανονισμός περί restricted-area), πρακτικά ήταν μια αμυντική αντιμετώπιση που κανείς δεν συναντούσε συχνά στην Αμερική (τα επιθετικά φάουλ τότε συνέβαιναν κατά βάση στις μονομαχίες των center). Μπορούμε να πούμε, λοιπόν, ότι ο Marciulionis στην Αμερική βρήκε ένα περιβάλλον πολύ πιο ευνοϊκό για το παιχνίδι του —κι αυτή είναι μια φράση που, ανεξαρτήτως εποχής, ισχύει για ελάχιστους Ευρωπαίους (χωρίς σε καμία περίπτωση να εννοούμε πως δεν ήταν αποτελεσματικός στην Ευρώπη).

Αλλά το eurostep δεν ήταν τόσο η go-to κίνηση του Marciulonis όσο ένα ακόμα βέλος στη γεμάτη επιθετική του φαρέτρα. Παρακάτω παρουσιάζονται μερικές ακόμα κινήσεις που χρησιμοποιούσε συχνά:

Κάθε μία από αυτές τις κινήσεις, του eurostep συμπεριλαμβανομένου, έχει βγει από την ίδια μήτρα: από την ικανότητα δηλαδή του Marciulionis να διαβάζει τις προθέσεις της άμυνας και να αντιδρά ακαριαία —κάτι που μπορεί να γίνει εύκολα κατανοητό αν κανείς κοιτάξει πως στα παραπάνω παραδείγματα ο αμυντικός του μένει πάντα παγωμένος στη θέση του. Σε καμία από αυτές τις φάσες δεν υπάρχει ίχνος contest.

Με άλλα λόγια, το eurostep στο παιχνίδι του Marciulonis μπορεί να ιδωθεί τόσο πρακτικά, ως η επιθετική κίνηση που γνωρίζουμε σήμερα, όσο και ως θεωρητικά, ως το αφηρημένο υποπροϊόν της υπερσυνείδησης του Λιθουανού.

Αν η σύλληψη του Eurostep συνέβη τη στιγμή που ο Ergin Baylor ξεκινούσε τον βηματισμό που είδαμε παραπάνω, ο Marciulonis αντιπροσωπεύει την πρακτική γέννηση της κίνησης. Ο Λιθουανός έδωσε στο eurostep ζωή, το έφερε στο προσκήνιο ως μέρος ενός μοναδικά ανεπτυγμένου skill-sket, και το τοποθέτησε βαθιά μέσα στο μπασκετικό φαντασιακό μας.

Ακόμα κι αν ο Ginobili δεν είχε γεννηθεί, ακόμα κι αν η λέξη eurostep δεν είχε βρεθεί ποτέ στα μπασκετικά μας λεξιλόγια, σήμερα και πάλι θα κοιτούσαμε στιγμιότυπα του Sarunas Marciulonis, μιλώντας γεμάτοι θαυμασμό για μια πρωτοποριακή κίνηση που μετέτρεπε τους αντιπάλους του σε αγάλματα.

4. Man(u) Oh Man(u): Από τη Jazz στο Τανγκό

Αν ο Marciulonis ήταν η μήτρα της κίνησης, ο Ginobili αποτελεί το νόμιμο κηδεμόνα της, αυτόν που τη φρόντισε, τη μεγάλωσε, και την εξέλιξε, καθιστώντας την όχι απλά τη δική του go-to κίνηση σ’ ένα ανεξάντλητο ρεπορτόριο, αλλά ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του σημερινού ΝΒΑ.

Η μεταπήδηση του Αργεντινού στην Αμερική συμπίπτει με την εφαρμογή του κανονισμού για τα αμυντικά τρία δευτερόλεπτα (με διαφορά μίας χρονιάς, ο κανονισμός θεσπίστηκε το 2001-02). Ο κανονισμός αντικατέστησε τη γενική απαγόρευση που υπήρχε μέχρι τότε για άμυνες ζώνες, έχοντας εν πολλοίς το ίδιο αποτέλεσμα, αλλά στοχεύοντας πλέον στον πυρήνα της δυσφορίας των Αμερικανών γι’ αυτές τις άμυνες: τη μόνιμη παρουσία ενός ψηλού κάτω ή γύρω από το καλάθι.

Με άλλα λόγια, ο Αργεντινός πηγαίνει στο ΝΒΑ ταυτόχρονα με την εφαρμογή ενός κανονισμού που τον προσκαλεί να χρησιμοποιήσει το eurostep —και μαζί με τον κανονισμό για τη Restricted Area, τις μεγαλύτερες διαστάσεις του γηπέδου, την αυξημένη απόσταση του τριπόντου, και την παραδοσιακή έμφαση των Αμερικανών σε transition καταστάσεις το eurostep του Ginobili βρίσκει τις πιο εύφορες συνθήκες για να ανθίσει.

Ο Αργεντινός, βέβαια, χρησιμοποιούσε την κίνηση ήδη από τα Ευρωπαϊκά του χρόνια:

Αλλά στην Ευρώπη το γήπεδο είναι μικρότερο, οι αιφνιδιασμοί σπάνιοι, και η ζώνη υπάρχει πάντα ως πιθανότητα. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι ο Αργεντινός, αν είχε μείνει στην ήπειρό μας, σήμερα θα ήταν ο απόλυτος παίκτης-σύμβολο του Ευρωπαϊκού μπάσκετ —αλλά είναι εξίσου βέβαιο πως, με βάση τα αγωνιστικά ένστικτα του Ginobili, το ΝΒΑ ήταν γι’ αυτόν κάτι σαν το φυσικό του περιβάλλον.

Άλλωστε, είναι γνωστό, κι έχει μιλήσει κι ο ίδιος για το θέμα, πως η δυσκολία προσαρμογής που αντιμετώπισε ο Ginobili τα δύο πρώτα χρόνια του στο ΝΒΑ δεν είχε να κάνει με Ευρωπαϊκές αγωνιστικές συνήθειες και συμπεριφορές, αλλά με το ακριβώς αντίθετο: δεν ήταν πολύ αργός ή πολύ κοντρολαρισμένος, αλλά πολύ γρήγορος. Δεν ήταν πολύ Ευρωπαίος, αλλά πολύ Αμερικανός. Ήταν ανεξέλεγκτος, με την αρνητική και τη θετική σημασία, κι έπαιζε σε ταχύτητες (πνευματικές και σωματικές) που ακόμα και οι Αμερικανοί δεν είχαν συνηθίσει —γι’ αυτό και η σχέση του με τον Popovich αυτό το διάστημα ήταν πάρα πολύ κοντά στην τυπική σχέση ενός αυστηρού προπονητή μ’ έναν υπερβολικά ελευθεριακό παίκτη: σχέση καταπίεσης, δηλαδή, όπου ο Αμερικανός προπονητής, χωρίς ακόμα να έχει καταλάβει ακριβώς περί τίνος πρόκειται, προσπαθούσε να υποδαυλίσει τα ένστικτα του Αργεντινού και να τον εντάξει στο σύστημα.

Τα πράγματα, βέβαια, όπως συμβαίνει συνήθως με τον Ginobili, δεν είναι τόσο απλά όσο η παραπάνω παράγραφος πιθανόν υπονοεί —ο Αργεντινός δεν άλλαξε ουσιαστικά ποτέ, παρέμεινε ανεξέλεγκτος και ιδιοφυής και η προσπάθεια του να διαχωρίσει κανείς αυτά τα δύο είναι τόσο μάταιη όσο το να ψάχνει ανεξάρτητες φιγούρες σε πίνακα του Jackson Pollock.

Κι αυτός είναι ο λόγος που το παρακάτω απόσπασμα, το οποίο βρίσκει έναν τρόπο που εξηγεί ταυτόχρονα τις επιτυχίες και τις αποτυχίες του Ginobili, είναι τόσο σημαντικό:

Ο Ginobili δείχνει σχεδόν να ψάχνει για προβλήματα, αναζητώντας βάσει ενστίκτου τα πιο ασφυκτικά μαρκαρισμένα σημεία, κι έπειτα ορμώντας κατά πάνω τους με τη μέγιστη δυνατή ένταση. Αγνοεί ή παραβιάζει πολλούς από τους βασικούς κανόνες του αθλήματος: πασάρει διαρκώς με το ένα χέρι, μπαίνει σε απίστευτες καταστάσεις, εκθέτει την μπάλα όσο ντριμπλάρει στον αντίπαλο αμυντικό, σουτάρει δίχως καν να κοιτάζει το καλάθι –κι όλα αυτά τα κάνει πολύ και συχνά. Αλλά φτάνει στο καλάθι και τελειώνει τις φάσεις (ή κάνει τη σωστή πάσα) με τέτοια συνέπεια και αποτελεσματικότητα που τελικά καθίσταται προφανές πως το πρόβλημα που αντιμετώπιζε ήταν πρόβλημα μόνο για μας, όχι για αυτόν: καθίσταται προφανές πως ο Ginobili είδε κάτι διαφορετικό και ήξερε από την αρχή τι πρόκειται να κάνει και πως —ή, τουλάχιστον, ήξερε εκ των προτέρων τι ήταν δυνατό και πιθανό να συμβεί. (Yago Colas, Ball Don’t Lie: Myth, Genealogy, and Invention in the Cultures of Basketball, Μετάφραση: Hoop Fiction)

Πάνω σε αυτήν τη βάση οφείλουμε να καταλάβουμε και τη χρήση eurostep, το οποίο ο Αργεντινός δοκίμαζε όλο και συχνότερα όσο περνούσαν τα χρόνια —μέχρι που το 2017 η κίνηση ψηφίστηκε ως η κορυφαία go-to-move της λίγκας. Αυτό ακριβώς είναι το eurostep: όχι η πρόβλεψη ενός προβλήματος, αλλά η μεθοδευμένη δημιουργία του —όσο το πρώτο βήμα της κίνησης φαινομενικά οδηγεί στη σύγκρουση, πριν το δεύτερο ανατρέψει ό,τι σκεφτόμασταν για την εξέλιξη της φάσης μέχρι εκείνη τη στιγμή.

Ας το διαβάσουμε ξανά: Καθίσταται προφανές πως ο Ginobili είδε κάτι διαφορετικό και ήξερε από την αρχή τι πρόκειται να κάνει και πως —ή, τουλάχιστον, ήξερε εκ των προτέρων τι ήταν δυνατό και πιθανό να συμβεί.

5. Dwayne Wade: O Παρτενέρ του Ginobili

Πέρα από τον Ginobili, ο Wade είναι ένας από τους βασικούς λόγους για τη σημερινή δημοφιλία του eurostep. Ταυτόχρονα με τον Αργεντινό στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας, οι καλύτερες χρονιές του Wade, ο οποίες σήμερα έχουν all-time στάτους, είναι γεμάτες με τη συγκεκριμένη κίνηση. Το παράδοξο στην περίπτωση του Αμερικανού είναι ότι, ενώ το eurostep ενδείκνυται ως κίνηση για υπερήλικες παίκτες, τα τελευταία χρόνια δεν το χρησιμοποιηθεί καθόλου.

Γι’ αυτό υπάρχει μια καλή εξήγηση. Ο Wade εισήγαγε μια μικρή τροποποίηση: ενώ στο παραδοσιακό eurostep το δεύτερο βήμα γίνεται συνήθως διαγώνια και προς το καλάθι, ο Wade επέλεγε συχνά να κινείται πλευρικά, παράλληλα με την τελική γραμμή, κάτι που τοποθετούσε και στα δύο βήματα πρωτόγνωρη πίεση και βάρος. Αυτό επηρέαζε και την τελική εκτέλεση: αντί να αφήνει την μπάλα στο καλάθι, ο Wade επιχειρήσουμε συχνά κάτι σαν εκτός ισορροπίας floater.

(Δεν είναι όλες οι φάσεις εκτός ισορροπίας floater, αλλά υπάρχουν αρκετές)

Κι εδώ είναι η στιγμή που το eurostep μπορεί να χρησιμοποιηθεί, τρόπον τινά, ως διαγνωστικό εργαλείο. Κοιτώντας δηλαδή τον τρόπο που εκτελούσε την κίνηση μπορούμε να πάρουμε μια ιδέα για τις αιτίες των πολλών τραυματισμών που ο Wade αντιμετωπίζει τα τελευταία χρόνια. Το eurostep του Wade έβαζε υπερβολική πίεση σε τρία σημεία του σώματός του: γόνατα (δυο εξίσου εμφατικά βήματα), μέση (και στα δύο βήματα πάγωνε το σώμα του) και πλάτη (το τράβηγμα προς τα πίσω πριν το floater). Οι κυριότεροι από τους τραυματισμούς που έχει αντιμετωπίσει τα τελευταία χρόνια είναι στα εξής σημεία: γόνατα, μέση, και πλάτη —όλα σημεία τα οποία, επιπρόσθετα, σχετίζονται άμεσα με τον τρόπο που ο αθλητής απορροφά την πίεση που βάζουν στο σώμα του οι διαρκείς προσγειώσεις που το άθλημα απαιτεί (και το τότε παιχνίδι του Wade ακόμα περισσότερο).

Πως προσγειώνονταν ο Wade; Με τον τρόπο που κάθε σύγχρονος αθλίατρος απαγορεύει: με τα πέλματα, βάζοντας δυσανάλογη πίεση στο γόνατό του και χρησιμοποιώντας ελάχιστα τον αστράγαλο που υποτίθεται απορροφά τον πρώτο κραδασμό μετά το άλμα. Από τη μία, αυτό του χάρισε τη mid-range εξειδίκευση που τον χαρακτήριζε στα καλύτερα του χρόνια.

(Παρατηρήστε σε πόσες φάσεις τραβάει το σώμα του προς τα πίσω και πόσο μεγάλο ρόλο παίζουν τα πέλματά του τόσο στον τρόπο που τρέχει όσο και σε πολλές προσγειώσεις)

Από την άλλη, έβαλε στην καριέρα του μια ημερομηνία λήξης η οποία, σύμφωνα με όλες τις δυσάρεστες ενδείξεις, έχει ήδη παρέλθει.

6. Από τον James Harden ως την Άκρη της Γης

Σήμερα το eurostep υπάρχει παντού. Χρησιμοποιείται εξίσου από guards, forwards, και center. Τόσο ο James Harden όσο και ο Γιάννης Αντεντοκούνμπο το έχουν αναγάγει σε συστατικό στοιχείο του παιχνιδιού τους. Διδάσκεται από προπονητές κάθε βαθμίδας σε παιδιά κάθε ηλικίας. Η λέξη είναι γνωστή και διάσημη στην Ευρώπη, την Αμερική, την Ασία. Το eurostep πλέον είναι συστατικό στοιχείο του σύγχρονου παιχνιδιού.

Πόσο ευρωπαϊκό είναι; Ας επιχειρήσουμε να δώσουμε μια τελική απάντηση.

Η κίνηση, όπως έχουμε δει, δεν έχει Ευρωπαϊκές ρίζες ούτε και μπορούσε ποτέ να εδραιωθεί εντός ευρωπαϊκού παιχνιδιού. Η ευρωπαϊκότητά της συνίσταται περισσότερο σε χαρακτηριστικά που έχουμε μάθει να συσχετίζουμε με το ευρωπαϊκό μπάσκετ: κίνηση υποχθόνια, εγκεφαλικά σχεδιασμένη να ξεγελάσει, φτάνοντας τον κανονισμό περί βημάτων μέχρι τα όρια του —κίνηση εξίσου σωματική και πνευματική.

Αρκούν αυτά για την ανάδειξη μιας κάποιας ευρωπαϊκότητας;

Ας προτείνουμε έναν συμβιβασμό. Ο ίδιος ο ορισμός του eurostep απαιτεί την εκτέλεση της κίνησης —τον διαχωρισμό δηλαδή σε δύο ξεχωριστά βήματα. Το πρώτο έγινε στην Ευρώπη, το δεύτερο στην Αμερική. Η κίνηση παραμένει ευρωπαϊκή, αλλά εκτελείται αυστηρά πάνω στα αμερικανικά παρκέ.

 

*Κεντρική φωτογραφία: One Eurostep for Manu. One Giant Leap for Mankind, The Wall Street Journal